2012-ci il: Gərginlik artır - Təhlükəli siyasi gedişlər

Təhlükə var. 2012-ci ilə belə bir siyasi təhlükəli notlarla başlayan regionda gərginlik var. Nədir bu gərginlik? İrana qarşı tədbiq olunan sanksiyalar hansı nəticələri verə bilər? Son zamanlar Türkiyə niyə Suriya məsələsində susqundur? 

Çox qarışıq məsələlərdir.

Bu yaxınlarda ABŞ-ın rəhbərliyi tərəfindən çox tutarlı bir addım atıldı bu daxilə yönəlik həm də xaricə yönəlik bir addım oldu. ABŞ prezidenti B.Obama yeni qəbul etdiyi qərar görə müdafiə xərclərin azaltdı və İrana qarşı sərt maliyyə sanksiyaları tədbiq etdi. Nəticə nə oldu? İranın milli valyutası ABŞ valyutası qarşısında 10 dəfə ucuzlaşdı. İranın maliyyə resurlarına və daxili maliyyə sisteminə qədər böyük zərbə oldu. Eyni zamanda orduya istiqaçətli olan hərbi xərcləri azaltmaqla B.Obama "Uol Striti işğal et” etiraz aksiyasının əsas tələblərindən birini də etmiş oldu və beləlikdə həm daxildə nisbətən sakitçilik yaratdı həm də xaricdə əsas təhlükə kimi qeyd etdiyi İrana növbəti zərbəni vurdu. Bu qərar həm də ABŞ-ın öz daxili maliyyə durumunu da stabilləşdirdi və iqtisadi borclarının ödənilməsi üçün uyğun şərait yaratmış oldu. Bundan əlavə olaraq İrana qarşı gələcəkdə tədbiq olunacaq ən böyük sanksiya kimi ondan ümumiyyətlə neftin və qazın alınmasına qadağanın qoyulması ola biləcəyi deyilmişdi. Bu isə İranın kəskin şəkildə dövlət büdcəsinə böyük zərbənin endirilməsi demək olacaq. İqtisadi baxımdan İrana qarşı olan bu tədbirlər əlbəttə müxtəlif nəticələr verə bilər. Belə ki, İran hərbi xərclərin və Yaxın Şərqdə mürtəce rejimlərə maliyyə dəstəyinin qarşısın alınacaq və ən əsası ABŞ İranın nüvə silahı ilə bağlı olan istəklərin məhdudlaşdırmaqda bir addım atmış olacaq.

Suriyada daxili vəziyyət günü gündən kəskinləşir və artıq Suriyanın içində ABŞ və Qərb tərəfindən dinc etirazçılar adlandırılan və artıq çoxlu silah və mərmi ilə təmin olunan və etirazçıların tərəfinə keçən ordu nümayəndələri də vardır. Suriyada vətəndaş müharibəsi gedir. Ölkənin kiçik hissələri mövcuddur ki, ümumiyyətlə nə ordu daxil ola bilir nə də hücum edə bilir. Ölkənin içini qarışdıraraq onu tam iflic vəziyyətinə salan və eyni zamanda hazırda heç bir hərbi intervensiya etməyən  Qərb və ABŞ düzgün bir istiqamət seçmişlər. Səbəb vardır. Suriya Yaxın Şərqdə Rusiya və İranın dəstəyi ilə ölkənin silahlanmasını icazəsi veriləndən daha artıq bir dərəcəyə gətirib və bu silahları arasında uzaq mənzilli raketlər də mövcuddur. Bu raketlərin işə düşməsinin qarşısın alacaq yeganə variant məsələni suriyalıların özlərinin həll etməsidir. Yəni daxildə vətəndaş müharibəsi olmalıdır və Liviyadakı kimi sonluqla nəticələnməlidir. CNN, BBC və euronews kanallarında keçən reportajlara baxarkən ən maraqlısı o oldu ki, reportajı aparan özü deyir ki, Suriyanın daxilində artıq gözəl hərbi təlim keçən müqavimət hərəkatı vardır. Amma kimin təlim keçdiyi, necə təlim keçdiyi və harada təlim keçdiyi deyilmir.

Amerika artıq Suriyanın içini iflic vəziyyətinə qoyur. İran iqtisadiyyatın dağıdır. Ən son mərhələ açıq şəkildə ABŞ və Qərbin üsyançılara silah, mərmi və texnikadan ibarət bir "humanitar” yardımı olacaq.

İran bunlara necə reaksiya verir? əslində xarici-siyasi tədbir kimi elə bir addım atmır ki, suriyadakıları sakitləşdirsin və sadəcə boğazdan yuxarı danışaraq müdafiə məqsədli təlimlər keçirir. İlk öncə körfəzdə keçirdiyi dəniz təlimləri daha sonra isə Əfqanıstanla sərhəddə başladığı xüsusi təyinatlıların təlimləri açıq aydın ABŞ və Qərbə göstərdi ki, İran körfəzdən və Əfqanıstandakı ABŞ hərbiçilərindən zərbə gözləyir. 05 yanvar 2012-ci ildə Medvedyev ilə Əhmədinejat arasında olan telefon danışığında Medvedyev bildirdi ki, Suriyada hərbi məsələlərə tərəfdar deyil və bunu siyasi yolla BMT vasitəsi ilə həll etmək istəyir.

Türkiyə isə daha tədbirli davranaraq artıq Suriya məsələsində müəyyən qədər zamana etibar etməyə başlayıb və Azərbaycanla birlikdə İrana qarşı böyük iqtisadi zərbə endirən neft-qaz layihəsinə imza atmaları İran üçün təhlükəli oldu. Türkiyənin və Azərbaycanın bu addımı M.Brayzaya görə: ” Bu sahədə əldə olunan razılıq  "Cənub Koridoru” üçün yol açır. Bu isə İran və Rusiyadan enerji atdıranı kimi asılılığını məhdudlaşdıracaq və Avropanın enerji təhlükəsizliyinə böyük kömək olacaq”.

 Əslində ABŞ bunu 2006-cı ildən bəri etmək niyyətindədir ki, İrana qarşı ola biləcək bütün sanksiyalarda Avropa ehtiyat etmədən ABŞ-ın yanında olsun.

Bu arada da İrandakı kürdlərin lideri isə kürd qaçaqmalçılarının öldürülməsinə görə Türkiyəni tənqid edir. Bu tənqid kürd millətpərvərliyidir yoxsa Əhmədinejat sevgisidir, bu humanizmdir yoxsa İran maraqlının müdafiəsidir?!  Bu sualın cavabın artıq Türkiyə də bilir və onun kürd əsilli vətəndaşları da bilir.

2011-ci ildə İranın anti-Azərbaycan istiqamətli tədbirləri və siyasi addımları 2012-ci ildə artıq onu Azərbaycansız və Türkiyəsiz qoydu. Azərbaycan sadəcə olaraq İranla qonşu və iqtisadi tərəfdaş kimi davranır və münasibətlər bu səviyyədə də bitir. İrandakı dini liderlər isə Azərbaycanı hədələyir.