Lokal Kompüter Şəbəkələri
Giriş
Bu məqalə kompüterlərin bir məkanda necə birləşməsi vasitələrinə həsr olunacaq. Kompüter mütəxəssislərinin sözü ilə desək, kompüterlə digər avadanlıqların birləşməsi lokal kompyuter şəbəkəsi adlanır. Kompüter şəbəkəsi kompüter və printer arasında müəyyən protokolların köməyi ilə informasiya mübadiləsinə imkan verən bir sistemdir. Kompüterlər bir-biri ilə kabellər, şəbəkə adapterləri, modemlər və s. ilə birləşirlər. Protokol kompüter şəbəkəsində informasiya mübadiləsinin aparılma qaydalarını müəyyənləşdirir.
Kompüterləri lokal şəbəkədə necə birləşdirməli
Kompüterlərin şəbəkə şəklində birləşməsinin bir necə əsas səbəbi var: 1) İstifadəçilər arasında informasiya şəbəkəsin sürətləndirilməsi. 2) İş yerin tərk etmədən məlumatların internetlə qəbulu və ötürülməsi. 3) Lazımi informasiyanın dünyanın istənilən nöqtəsindən ani alınmasının mümkünlüyü. 4) Müxtəlif proqram təminatı altında işləyən müxtəlif firmaların istehsalı olan kompüterlər arasında informasiya mübadiləsinin mümkünlüyü.
Gündəlik ofislərdə istifadə olunan kompüter şəbəkələri əsasən lokal şəbəkələrdir. Lokal kompüter şəbəkələri eyni mühitdə və çox böyük olmayan ərazidə (bir otaq, bir bina, bir müəssisə və s. daxilində) qurulan şəbəkədir. Bu şəbəkələrdə kompüterlər arasındakı məsafə adətən 1-2 km-dən çox olmur. Lokal kompüter şəbəkələri müxtəlif struktur üzrə qurulur. Lokal şəbəkələrin bir necə növü var şinlə birləşmə, halqavari və ulduzvari.
Şinlə birləşən lokal şəbəkələr ən sadə struktura malikdirlər. Bu strukturlarda bütün kompüterlər paralel olaraq şinə qoşulur. Şin, kompüterləri bir-birinə bağlayan kabel sistemidir. İnformasiya paketlər şəklində hər iki tərəfə ötürülür. İnformasiyanı göndərmək istəyən kompüter şinin boş olub-olmamasını yoxlayır. Əgər şin boş isə kompüter paketləri şinlə ötürür. Bu sistem əslində köhnəlmiş hesab olunur və hazırda demək olar ki, istifadə edilmir.
Ən müasir şəbəkə sistemləri haqqında
Halqavari strukturlu lokal şəbəkələrdə hər bir kompüter bir-biri ilə halqavari şəkildə, yəni birinci kompüter ikinci ilə, ikinci kompüter üçüncü ilə, üçüncü kompüter dördüncü kompüter ilə və s. , sonuncu kompüter isə birinci kompüterlə birləşirdirilir. Nəticədə halqa yaranır. Bu tipologiyalı kompüter şəbəkələrində məlumatlar müəyyən bir istiqamətdə bir kompüterdən qonşu kompüterə ötürülmək şərti ilə lazımi kompüterə çatdırılır. Bu kompüter şəbəkəsinin çatışmayan cəhəti odur ki, hər kompüter informasiya ötürülməsində birbaşa iştirak edir. Buna görə də hər hansı bir kompüter sıradan çıxarsa şəbəkənin işinin pozulması ilə nəticələnər. Bir sözlə şəbəkənin işin davam etdirmək üçün bütün kompüterlər işlək vəziyyətdə olmalıdır. Ulduzvari lokal şəbəkələr mərkəzi qovşaq üzərində qurulur. Hər bir kompüter mərkəzi qovşaq ilə ayrıca xəttlə birləşir. Kompüterlər arasında informasiya mübadiləsi mərkəzi qovşaq vasitəsi ilə həyata keçirilir. Mərkəzi qovşaq kimi xab, kommutator və ya xüsusi server kompüteri istifadə edirlər. Ulduzvari lokal şəbəkələrin əsas üstün cəhətləri ondan ibarətdir ki, kompüterlərarası informasiya mübadiləsi çox sadə olur və çətinlik törətmir. Ulduzvari şəbəkələrin çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, şəbəkənin etibarlılığının mərkəzi qovşağdakı kompüterdən asılı olmasıdır. Belə şəbəkələr saniyədə 100 meqabayt informasiya ötürmək imkanı verir. Məhz buna görə də əksər idarələrdə bu növ şəbəkədən istifadə olunur. Bu şəbəkə ən müasir sistemlərdən sayılır.
Lokal şəbəkədə istifadə olunan kabellər
Lokal şəbəkələr qurularkən müxtəlif növ kabellərdən istifadə olunur. Bunlara əsasən koaksal kabellər, burulmuş çütlü kabelləri misal gətirmək olar. Bu kabellər kompüter şəbəkələrində istifadə olunan ən ucuz kabellərdir. Yüksək keyfiyyətli optik kabellər hesab olunur. Optik kabellər vasitəsi ilə informasiyanın ötürülməsi üçün nazik şüşə tellərindən istifadə olunur. İnforamsiya işıq dalğaları şəklində ötürülür. Optik kabellər səs və verilənlərin ötürülməsi üçün ideal kabellərdir, ancaq kifayət qədər bahalı kabellərdir və quraşdırılması çox çətindir. İşıq dalğalarını elektrik dalğalarına və əksinsə çevirmək üçün mürəkkəb qurğudan istifadə olunur. Əsasən inforamsiyanın uzaq məsafəyə və geniş diapazonda ötürülməsi lazım olan yerlərdə istifadə olunur. Kənar əngəllərin təsiri praktiki olaraq yoxdur. Məlumatı yayılması sürəti saniyədə bir neçə geqabit ilə ölçülür. Məlumat 50 km məsafəyə gücləndirilmədən ötürülür.
müəllif: Vəliyev Fərzəli
|